Girişimciler için Hukuk Rehberi
Fikir Nedir, Fikrin Tescillenmesi
İnsan, yaratılışı gereği düşünebilen bir canlı olarak hayatını idame ettirmektedir. Bu nedenle insan karşısına çıkan çeşitli dezavantajları ortadan kaldırmak için çeşitli çözümler üretmektedir. Çözümlerini üretirken ise başvurduğu yollar ise fikir üretmek olmaktadır. Tarihi olarak baktığımızda da böyle bir durumun varlığı yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkacaktır.
Her girişimde bir soruna karşı üretilen fikirle başlar. Peki, fikir nedir? Fikir, Türk Dil Kurumu’na göre düşünce demektir. Girişimlerin ortaya çıkış temelinde de bir soruna çözüm üreten fikir bulunmaktadır. Fikrin önemi bulunmakla beraber bu fikri nasıl modellendiği hususu daha önemli bir hal almaktadır. İş modellemesi hususunda fikir sonucunda ortaya çıkacak ürünün ne olacağı, kimlere satış yapılacağı, nasıl bir iş modeli ilerleyeceği hususu üzerine düşünülmesi; fikir kadar önemlidir. O halde sadece fikre önem atfederek ilerlemektense fikir üzerine inşa edilecek modelin daha önemli olduğunu belirtmekte fayda vardır.
Her girişimci, girişimini kurmak için bulmuş olduğu fikrin çok önemli olduğunu düşünmektedir. Bu nedenle fikrinin çalınmasından korkmaktadır. Hâlbuki girişimlerin bulunduğu alanlar dikkatli bir şekilde incelendiğinde, bir fikirden farklı modeller ve tüketici gruplarının yararlandırıldığı görülmektedir. Örneğin; elektrikli araç şarj istasyonları hususunda Zorlu Energy Solutions bulunmakta iken sahaya başkaca girişimlerin de girdiği görülmektedir. Yahut çeşitli ürünlerin kiralamasına ilişkin olarak kiralabunu ile kiralarsın gibi örnekleri sunabiliriz. Her iki girişim de tüketicilerin teknolojik ürünlere ilişkin satın alacak maddi imkâna sahip olmayan gruba ilişkin çözüm sunduğu görülmektedir. Tabii burada önemli bir nokta ise girişimlerin tüketici grubuna sunmuş olduğu kolaylık ve güvencelerle sağladığı güvenlik hususu önem arz etmektedir.
Fikir hususunda ülkemizde düzenli olarak “bu fikir benim de aklıma gelmişti” şeklinde ifadelerin kullanıldığı duyulmaktadır. O sebeple fikirden ziyade fikrin neticesinde ortaya çıkan ürünün önemi, ürünün nasıl pazarlandığı, iş modeli üzerinde durmak daha makul olacaktır. Yukarıda vermiş olduğum örneklerden de anlaşılacağı üzere fikirle beraber pazarda rekabet gücünün de önemi göz ardı edilmemelidir. Fakat bu açıklamaları fikir önemli değildir sonucuna ulaşmak için yapmadık. Fikir elbette önemlidir.
Yukarıda belirttiğimiz üzere girişimci fikrinin çalınmasından korkmakta ve çekinmektedir. Fikrin tescili hususunda karşımıza çıkan problemlerden birincisi; fikir, hukuk alanında salt fikir olması dolayısıyla tescillenemez ve korunamaz. Fikir sonucu ortaya çıkacak ürünün ne olacağı bu hususta mühimdir. Bir fikrinizin bulunması ile bu fikrin marka, patent, faydalı model, endüstriyel tasarım hususlarında tescil edilip edilemeyeceğini belirlemek önemlidir. Şayet belirtilen hususlarda tescilleri mümkün değil ise fikrinizi eser mahiyetinde tescilleyebilirsiniz. Ayrıca gelişen teknoloji ile beraber elektronik zaman damgası da kullanılmaktadır.
Belirtilen hususlar dışında ayrıca fikrinize binaen katılacağınız yarışmalar, hackathonlar ya da benzeri çalışmalar veya tohum yatırımcılarla gizlilik sözleşmesi imzalamanız daha isabetli olacaktır. Girişimcilerin gözden kaçırdığı konulardan birisi de katıldığı yarışmalar ya da hackathon ile benzeri oluşumlara katılım sağladıklarında önlerine sürülen sözleşmeleri okumadan ya da okusalar dahi tam manasıyla anlamadan imzalamalarıdır. Zira işbu sözleşmelerde kimi zaman fikirlerin fikri-sınai hakların yarışmayı ya da hackathonu organize eden kuruma devredildiği ifadesi yer almaktadır. Bu nedenle önlerine sürülen sözleşme uyarınca keşfettikleri fikrin devri ile sonuçlanması gibi acı durumlar yaşanmaması için detaylı şekilde incelenmesi potansiyel girişimin sonrasında yaşayabileceği ihtilafları engelleyebilir. İleride sorun yaşamamak adına sözleşme imza edilmeden önce gerekli tedbirin alınması elbette daha isabetli olacaktır.
Girişimcilerin unutmaması gereken bir diğer konu da girişimcinin fikrinin temsilini ve geliştirmesini yine girişimcinin yapabileceğidir. Zira fikrin doğum ve gelişme sürecinde sancı çekmiş biriyle, fikri çalan üçüncü bir kişinin ilgili fikirden aynı sonucu alabilmesi mümkün değildir. Dönüşüm yaşayan bu çağda en değerli araçlardan biri olan fikrin korunması için öncelikle imzalanan sözleşmelerin öneminin göz ardı edilmemesi ve fikri koruyan gizlilik sözleşmelerinin hazırlanması elzemdir. Sonuç olarak; fikrin ürünleştirilmesi, ticarileştirilmesi ve sonrasında bu ürüne ilişkin Sınai Mülkiyet Kanunu’ndan kaynaklı korumaların sağlanması gerekecektir.
Girişimcilerin yaşayabileceği her türlü hukuki ihtilaf konusunda tarafımızla iletişime geçmesini tavsiye eder, iyi okumalar dileriz.
